Үүсгэн Байгуулагчийн Мэндчилгээ
Монгол улс 1990 оноос хойш ардчилал, чөлөөт зах зээлийн эдийн засгийн тогтолцоонд шилжсэнээр улс үндэстний өмнө цоо шинэ сорилтууд үүссэн билээ. Аливаа улс орны хөгжлийн цөм нь чанар сайтай боловсролын систем хэмээн үзсэн бидний хэсэг нөхөд Япон, Солонгос, Сингапур зэрэг үсрэнгүй хөгжилтэй орнуудын сайн жишгийг дагахыг чухалчилдаг байв. Энэ ч үүднээс тус орнуудад байрлах дипломат төлөөлөгчийн газар, олон улсын байгууллагад ажилладаг гадны мэргэжилтнүүдийн хүүхдүүд голцуу 1930-1940 онуудад үүсч байгуулагдсан олон улсын бага, дунд сургуулиудад сурч, хүмүүждэг тухай анх туршлага судалж байснаа санахад саяхан мэт санагдана.
Судалгааныхаа үндсэн дээр монгол хүүхдүүд маань эх орондоо, эцэг эхийнхээ дэргэд дэлхийн шинжлэх ухааны хэл болсон англи хэлээр ерөнхий боловсрол эзэмшиж, улмаар барууны их дээд сургуулиудад саадгүй элсэн суралцах боломж байгааг олж нээсэн юм. Ингээд бид Улаанбаатар хотдоо Америк сургууль байгуулах төслийг 2004 онд эхлүүлж, олон хүний багагүй хүчин чармайлтын үр дүнд 2006 онд сургуулиа нээсэн билээ.
Сургуулийнхаа эрхэм зорилгыг бид тодорхойлохдоо олон улсын стандартад нийцсэн хөтөлбөрөөр дамжуулан хүүхдийг насан туршдаа сурч боловсрохыг эрхэмлэгч байлгах бүхий л орчин, нөхцөлийг бүрдүүлэх, гадаадын их дээд сургуульд дэвшин орох бэлтгэлийг хангах, бие бялдарын хувьд эрүүл чийрэг, оюунлаг, ёс зүйтэй, амьдралаа ухаалгаар жолоодох чадвартай иргэн болж төлөвшүүлэхэд дэмжлэг болох орчин нөхцлийг цогцлоохыг үндэс болгосон.
Бид энэхүү эрхэм зорилгоо биелүүлж шинжлэх ухааны суурь мэдлэгийг англи хэл дээр эзэмшсэн 120 гаруй сурагчдыг өнгөрсөн 10 жилд төгсгөсөн. Манай сургуулийн олон арван төгсөгчид дэлхийн шилдэг 100 ангилалд багтсан нэр хүндтэй их дээд сургуулиудад дэвшин суралцжээ. Тэдний зарим нь эх орондоо эргэн ирж шилдэг банк, компаниудад ажиллаж буй бол зарим нь гадаадын нэр хүндтэй олон улсын байгууллагуудад ажиллаж эхлээд байгааг та бүхэнд дуулгахад таатай байна.
Шинэ зууны Монгол улсын хөгжлийг дэлхийн хэмжээний боловсрол, орчин үеийн мэдлэг, өндөр ур чадвар эзэмшсэн, олон улсын тавцанд өрсөлдөх чадвартай шинэ үе түүчээлэх болно.
Суралц-Тэмүүл-Манлайл
Хүндэтгэсэн
Америк сургуулийн үүсгэн байгуулагч
Дашзэвэгийн ЗОРИГТ
Боловсролын шинэчлэлийн 15 бодлогын зөвлөмж
Оюунсүрэнгийн Дуламжав, Гүйцэтгэх захирал
Хүүхэд бүрт чанартай боловсрол олгох, тэгш боломжийг бий болгох, боловсролыг хувь хүний хөгжил, аз жаргалтай гэр бүл, улсын хөгжлийн баталгаа болгон үзэх зорилгоор боловсролын салбарыг шинэчлэх, Боловсролын тухай хууль болон холбогдох бодлогын баримт бичгүүдэд нэмэлт өөрчлөлт оруулах нь цаг үеэ олсон асуудал болоод байна.
Сүүлийн 15 жилийн хугацаанд боловсролын салбарт ажиллахдаа олон дотоод, гадаадын мэргэжилтнүүдээс суралцаж, арвин туршлага хуримтлуулсан билээ. Боловсролын шинэчлэлийн асуудлаар явагдаж буй хэлэлцүүлэгт бодитоор хувь нэмрээ оруулах зорилгоор дараах 15 бодлогын зөвлөмжийг холбогдох байгууллагуудад хүргүүлж байна.
Хүүхдэд ерөнхий боловсрол олгоно гэдэг нь юу гэсэн үг вэ:
Монголын ирээдүй болсон хүүхдүүдэд шинжлэх ухааны өргөн мэдлэг олгохын зэрэгцээ боловсролын салбар нь зөв хүмүүжилтэй хувь хүнийг төлөвшүүлж, нийгэмд зөвөөр оролцох чадвар бүхий ёс суртахуунтай, багш нарын зааварчилгаа, дүрэм журамд захирагдах, бусдын үзэл бодлыг хүндэтгэх, нээлттэй, итгэлтэйгээр харилцах, нөхдийн дунд зөв төлөвшилтэй байхад чиглэдэг. Боловсролын салбарт хүүхдийг хувь хүн болгон хөгжүүлэх үйл явц нь зан суртахууны зөв мэдлэг, өөрийгөө хөгжүүлэх, зохион байгуулалт, удирдлага хариуцлагатай ажиллах, зөв сонголт хийх, амьдралын туршид суралцах чадваруудыг төлөвшүүлэх замаар 3 үе шаттайгаар хэрэгждэг.
Хамгийн чухал үе бол 6-10 насны хүүхдэд зориулсан бага боловсрол. Үүний дараа 11-13 насны хүүхдэд зориулсан суурь боловсрол, 14-18 насны хүүхдэд зориулсан бүрэн дунд боловсрол. Хүүхдийн хөгжлийн суурийг бага боловсролд тавьж өгснөөр бүрэн дунд боловсролд бие хүн болох суурь нь бат бөх болно. Сайн төлөвшсөн хүүхэд ахлах сургуульд хариуцлагатай, бие даасан хувь хүн болж төлөвших магадлал өндөртэй байдаг. Хүүхдийг сургалтын хөтөлбөрөөр дамжуулан хувь хүн болгон төлөвшүүлэх үйл явцыг ерөнхий боловсрол гэж нэрлэдэг.
Улаанбаатарын Америк сургууль:
Улаанбаатарын Америк сургууль (ASU) нь олон улсын магадлан итгэмжлэгдсэн, АНУ-ын хөтөлбөрт суурилсан хувийн сургууль юм. Түүний алсын хараа нь “Оюутнуудын академик, бие бялдрын, бүтээлч хөгжлийг дэмжиж, суралцах хүсэл тэмүүллийг бий болгож, оюуны сониуч занг хөгжүүлэх хамт олон байх” бөгөөд эрхэм зорилго нь “оюутнуудыг мэдлэг эзэмших, оюуны тусгалтай байх, ёс суртахуунтай иргэн байх, утга учиртай амьдралд бэлтгэх” явдал юм.
Манай 12 жилийн ерөнхий боловсролын сургалт, сургууль дээр зохион байгуулдаг нэмэлт үйл ажиллагаанууд нь оюутнуудад дараах чадваруудыг олгоход чиглэгддэг:
- 1. Суралцах хүсэл эрмэлзэлтэй
- 2. Бүтээлч сэтгэлгээтэй
- 3. Нийгмийн идэвхтэй;
- 4. Маш сайн харилцагч;
- 5. Насан туршдаа бие даасан байх;
Манай сургуулиас 250 гаруй сурагч төгсөж, дэлхийн их, дээд сургуулиудад элсэн суралцаж, зарим нь эх орондоо ирж, үндэсний хөгжилд хувь нэмрээ оруулж, харин зарим нь олон улсын байгууллага, корпорацуудад амжилттай ажиллаж байна
Монгол Улсын боловсролын салбарын урт хугацааны стратегид багтаах 15 зөвлөмж:
Зөвлөмж 1: Сурах бичиг ашиглах нормыг 8-10 жилд тогтоох.
Тодорхой онолын тогтсон хичээлүүд болох алгебр, геометр, хими, физик, математик, монгол хэл зүй, Монголын эртний түүх, газарзүй, дэлхийн түүх, газарзүй, нийгмийн ухаан, гадаад хэлний хэл зүй, эрүүл мэнд, хүний анатоми, компьютер, бизнес судлал зэрэг хичээлүүдийн сурах бичгийг 8-10 жилийн турш ашиглах стандарт тогтоох шаардлагатай. Энэ нь сурах бичгийг жил бүр өөрчлөн, дахин хэвлэх зардлыг их хэмжээгээр бууруулах боломжтой. Түүнчлэн, удаан хугацаанд ашиглах боломжтой, хатуу хавтастай, чанартай цаасан дээр хэвлэгдсэн сурах бичиг байх нь сурагчдаас сурагчид руу дамжуулан ашиглах боломжийг бүрдүүлнэ
Сурах бичгийг сурагчдад зөвхөн сургуулийн номын сангаар дамжуулан тараавал, сургуулийн удирдлага сурах бичгийг тогтмол засварлаж, удаан хугацаанд ашиглахад хариуцлага хүлээхээс гадна, хүүхдүүдэд сурах бичгийг арвилан хэмнэхэд чиглэсэн эдийн засгийн механизм бүрдүүлэх боломжтой. Үндсэн хөтөлбөрийн дагуу байгалийн ухааны хичээлийн хүүхдийн дасгал ажлын дэвтрийг хямд өртгөөр хүүхдүүдийн тоогоор хэвлэж, сургуулийн номын сангаар тарааж болно. Хэрэв сурагч хичээлээсээ хоцорсон эсвэл удаан хугацаагаар өвдсөн бол зуны амралтын хугацаанд бие даан судалж, хичээлээ нөхөх боломжтой.
Зөвлөмж 2: Жил бүр заах хичээлийн тоог үндсэн болон нэмэлт хөтөлбөрийн хүрээнд 8 болгож, дадлага болон төсөлд суурилсан хэлбэрээр явуулах.
Ихэнх төрийн өмчит сургуулиуд хоёр ээлжээр ажилладаг ба сурагчид сургууль дээр өдөрт ердөө 4 цаг (завсарлагыг оролцуулаад) өнгөрөөдөг. Сурагчдаас үндсэн болон нэмэлт хөтөлбөрийн хүрээнд жилд 14-16 хичээл судлах шаардлага тавигддаг нь хэтэрхий олон байна. Олон хичээлийг онолын хувьд богино хугацаанд заах боломжтой боловч практик дээр хэрэгжүүлэх цаг хугацаа хомс тул сурагчид тухайн хичээлийг бүрэн ойлгохгүй байх магадлал өндөр. Хэт олон хичээлийг богино хугацаанд судлах нь тэднийг тестийн үеэр цээжлэх, хуулбарлах, хууран мэхлэхэд хүргэж, боловсролын чанарыг бууруулна. Багш нар нэг дор олон сурагчтай хичээллэх шаардлагатай тул нэг бүрчлэн үр дүнтэй ажиллах боломжгүй, улмаар зарим сурагч хичээлээсээ хоцорч эхэлдэг нь урт хугацаандаа сөрөг нөлөөтэй. Тиймээс олон улсын туршлагаар сурагчид ямар ч насны байлаа гээд жилд 4 үндсэн хичээл, 4 нэмэлт хичээл судалж, жил ирэх тусам илүү гүнзгийрүүлэн сурахыг зөвлөдөг. Нэмэлт хичээлүүдийг хүүхдийн насанд тохируулан төлөвлөж болно. Хичээлийг хэзээ, хаана, хэрхэн практик дээр ашиглах талаар тайлбарлах цаг гаргах нь сургалтын чанарыг ихээхэн сайжруулна.
Зөвлөмж 3: Бага ангийн сурагчдын нэг ангид хичээллэх хүүхдийн тоог багасгах.
Би Монгол Улс нийт боловсролын стандартын өөрчлөлт, сайжруулалтыг бага зардлаар хийх боломжтой гэж үзэж байна. Жишээлбэл, Улаанбаатар хотын дүүргүүд болон хорооноос явуулсан хүн амын судалгаанд үндэслэн, 2-5 насны хүүхдүүд болон 6-10 насны бага ангийн хүүхдүүдийн сургалтын орчныг орон сууцны эхний давхрыг ашиглан гэрээсээ ойрхон суралцуулах замаар өөрчлөх боломжтой. Боловсролын яам нь хотын захиргаатай хамтран, орон сууцны барилгын эхний давхрыг цэцэрлэг болон бага сургуулиар түрээслэх (барилгын хэмжээний дагуу бага сургууль нь 1-5 анги байх) эсвэл шинэ орон сууцны хороололд шинэ барилга барих газарт цэцэрлэг, бага сургууль байгуулах нөхцөлтэйгээр газар, барилга барих зөвшөөрөл олгож болно. Эдгээр ажлуудыг урт хугацаагаар төлөвлөж, судалгаанд үндэслэн хэрэгжүүлбэл илүү үр дүнтэй болох юм.
Бага насны хүүхдүүдийг гэрээсээ ойрхон сургуульд явж, 7-8 цагийг сургуульд өнгөрөөх боломжтой болгосноор, хүүхдүүдийг өдөрт 2 удаа гадаа гаргах, анги дүүрэгт хүүхдийн тоог бууруулах, багшийн хяналттайгаар үр дүнтэй нийт боловсрол олгох боломжтой болно. Цэцэрлэг, бага сургуулийн бүтэц харьцангуй энгийн (дунд болон ахлах сургуулийнх шиг стандарт биеийн тамирын заал, шинжлэх ухааны лаборатори шаардлагагүй), тиймээс аюулгүй орон сууцанд тоглоомын талбайтай өргөн ангийг барих боломжтой. Эцэг эхчүүд хүүхдүүддээ хоолны сав бэлдэж өгөх боломжтой (1 удаагийн хоол, 2 удаагийн зууш).
Зөвлөмж 4: Дунд болон ахлах сургуулийн ангийн хүүхдийн тоог бууруулах.
Хэрэв бага ангийн хүүхдүүдийг гэрээсээ ойрхон сурч боловсрох боломжтой болвол, одоогийн 1,092 хүүхдийн хүчин чадалтай сургуулиудыг дунд болон ахлах сургуулиар бүрэн ашиглах боломжтой. Ингэснээр, сурагчид өдөрт 4 цагийн оронд 8 цагийн турш багшийн хяналтанд сурч боловсрох боломжтой болно. Багш нар мөн хүүхдүүдийн хөгжлийг удирдаж, сурах сонирхлыг нь нэмэгдүүлж, тэднийг бие даан болон бүлгээр сурахад нь туслах болно. Ахлах сургуулийн сурагчдын (9-12 анги) хичээлийн цагийг аажмаар 80-90 минут болгох нь тэднийг их сургуулийн хичээлд суухад илүү сайн бэлтгэж, удаан хугацаанд анхаарлаа төвлөрүүлэхэд сайн дадал болгож өгнө.
Сурагчид гадаад сургуулиудын адил өөрсдийнхөө хоолны савыг (2 удаагийн хоол, 2 удаагийн зууш) бэлдэх боломжтой. Сурагчдад формын хувцас өмсөх болон сургуулийн автобус ашиглах боломжийг нэмэгдүүлэх нь тэдний аюулгүй байдлыг хангаж, хотын түгжрэлд хөнгөрүүлэх болно.
Зөвлөмж 5: Багш нар бакалаврын түвшинд 2 үндсэн хичээл болон 2 нэмэлт хичээл заахад хангалттай чадвартай байх ёстой.
Багш нар олон хичээл заах чадвартай байх нь чухал юм. Жишээлбэл, биеийн тамирын багш нь эрүүл мэнд, математикийн багш нь геометр, химийн багш нь физик, унших бичиг үсгийн багш нь монгол хэл болон бичиг, нийгмийн судлалын багш нь түүх/географи/хуулийг зааж болно. Мөн хөгжмийн багш нь бүжиг/тоглолт, урлагийн багш нь дизайны технологи, компьютерын багш нь бизнесийн судлал зааж чадна. Ийм төрлийн сургалтыг их дээд сургуулиудтай хамтран тусгай хөтөлбөрөөр явуулах боломжтой. Ингэснээр, бид уян хатан, ажлаа дуртай хийдэг, ажилгүйдэлд өртөхөөс айдаггүй багш нарыг бэлтгэх болно.
Бакалаврын зэрэгтэй хүн багшийн лиценз авахад сургалтын практик шаардлагатай. Жишээлбэл, математик багш болох оюутан багш нарын туслах, ерөнхий боловсролын сургуульд бүхэл бүтэн жил ажиллаж, сургуулийн захирлын болон ажилтнуудын сайн үнэлгээ авсны дараа багшлах эрхтэй болно. Нэмэлт хичээл, ялангуяа геометрийг заахад ч мөн адил шалгуур тавигдах ёстой.
Зөвлөмж 6: Гадаад хэлний мэдлэг
Шинэ цаг үед Монголын хөгжил нь дэлхийн түвшний боловсролтой, өндөр ур чадвартай, мэдлэгтэй, олон улсын өрсөлдөөнд оролцож чаддаг шинэ үеийнхэнээр удирдуулна. Тиймээс, ерөнхий боловсролын сургуулиудад 3 дугаар ангиас гадаад хэлийг (англи, орос, хятад хэлнээс сонгох боломжтой) заах ёстой. Жижиг наснаас гадаад хэл сурах нь өндөр үр дүнтэй төдийгүй, эх хэлээ сайн сурахад үндэс болох юм. Глобалчлалын энэ үед гадаад хэл заах процесс нь мэдлэгийг өргөжүүлэхэд тусалдаг бөгөөд заах процессыг хялбарчилдаг. Гадаад хэл сураснаар хүүхдүүд тухайн улсын түүх, соёл, улс төр, эдийн засаг, ард түмэн, хоёр талын харилцаа зэргээс мэдлэг авдаг. 1990-ээд онд Боловсролын яам орос хэлний багш нарт англи хэлний багш бэлтгэх 2 жилийн эрчимжүүлсэн хөтөлбөрийг санал болгож байсан.
Зөвлөмж 7: Төрийн төсвөөс хувьсах зардлыг ялгаатай хуваарилах.
Хувьсах зардлыг зөвхөн нийтийн сургуулиудад хуваарилах бөгөөд шаардлагатай бол хувийн сургуулиудад сургалтын төлбөрийн хэмжээ дээр үндэслэн өгч болно. Өөрөөр хэлбэл, өндөр сургалтын төлбөртэй хувийн сургуулиудад хуваарилах хувьсах зардал бага, харин бага сургалтын төлбөртэй сургуулиудад өндөр байх боломжтой. Нэмэлт төсвөөр засгийн газар илүү олон сургууль барьж, боловсролын хүртээмжийг нэмэгдүүлэх, анги дэвсгэрийн оюутны тоог бууруулах, багшийн чадавхийг сайжруулах боломжтой.
Зөвлөмж 8: Сургууль эхлэх цагийг ялгах.
Сургуулиудын өглөөний ээлжийн цагийг эртлэн эхлүүлж, оройн ээлжийн цагийг хойшлуулснаар бид траффикийг шийдэж, сургуулийн барилгыг бүрэн ашиглаж болно. Мөн дунд болон дээд сургуулиуд сургуулийн автобус авахад анхаарал хандуулах ёстой. Энэ нь хүүхдийн аюулгүй байдлыг хангах, замын түгжрэл бууруулах, эцэг эхийн цаг, шатахууны зардлыг хэмнэх болно. Гэрийн зарлагаа бууруулснаар илүү олон эцэг эх сургуулийн автобустай холбоотой зардлыг төлөхөд бэлэн байх болно.
Зөвлөмж 9: Ерөнхий боловсролын сургуулийн суралцах өдрийг нэмэгдүүлэх.
Ерөнхий боловсролын сургуулиуд одоогоор 150 өдөр сургалтын жил тогтоосон. Энэ тоог дор хаяж 180-190 өдөр болгож, өдөрт сургалтын цагийг 4 цагт бус 7-8 цагт хүргэх шаардлагатай. Ингэснээр хүүхдүүд багшийн хяналт дор хөгжих боломжтой болно.
Зөвлөмж 10: Хувийн сургуулиудын эхлэх хугацааг 9-р сарын 1-нд тогтоохоо болих.
Хэтийн хугацааны хэтийн төлөвлөгөө, мэргэжлийн багш нарын хомсдолтой холбоотойгоор сургуулиуд гадаадаас мэргэжлийн багш нарыг ажилд авах шаардлагатай болдог. Энэтэй холбоотойгоор олон журмыг дагаж мөрдөх, визийн хүсэлт гаргах, 4-5 яам, агентлагт олон төрлийн зөвшөөрөл авах шаардлагатай. Энэ ачааллыг зохистой тэнцвэрт байлгах хэрэгтэй. Хувийн сургуулиуд өөрийн хэрэгцээнд үндэслэн 8-р сарын сүүлээр сургалтын жилээ эхлүүлэх боломжтой болгохын тулд хуулийг өөрчлөх хэрэгтэй. Энэ нь замын түгжрэл, ачаалал, бичиг баримтын ажлыг багасгахад ихээхэн ашиг тусаа өгөх болно.
Зөвлөмж 11: Дээд сургуулийн сурагчдад мэргэжлийн сонголт ба мэргэжлийн хөгжлийн нэмэлт хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх.
Монгол Улсын эдийн засаг өргөжиж хөгжихийн хирээр бид чадварлаг, мэргэжлийн ажилтны хомсдолтой тулгарсаар байна. Монголд их сургууль төгсөгчдийн тоо өндөр байгаа боловч тэдний ихэнх нь мэргэжлээрээ ажилладаггүй. Нийлүүлэлт, эрэлт хоорондын энэ зөрүү нь дунд болон дээд боловсролын чанараас хамаардаг. Дээд сургуулийн сурагчид бэлтгэгдээгүй, мэдээлэлгүйгээс шалтгаалан зөв мэргэжлийг сонгоход бэрхшээлтэй байна. Монголд эрэлттэй байгаа мэргэжлүүд, тэдгээрийн онцлогийг танилцуулах чиглэлээр дээд сургуулийн сурагчид, эцэг эхчүүдэд зориулсан илтгэл, сургалт зохион байгуулах нь хөдөлмөрийн зах зээлд эрэлт, нийлүүлэлттэй нийцэхэд хувь нэмэр оруулах болно.
Зөвлөмж 12: Боловсролын яаманд мэргэжлийн баг, тогтвортой хөгжил бий болгох.
Боловсролын салбарыг мэргэжлийн удирдлагаар хангах хэрэгтэй бөгөөд бодлогын түвшинд тогтмол судалгаа, шинжилгээ хийх, салбарын хөгжлийн бодлогыг уг салбарт тусгасан шаардлагын дагуу боловсруулах, бодлогыг туршилтын журмаар хэрэгжүүлэх, сургуулийн удирдлагын санал, дүгнэлтийг сонсох мэргэжлийн багтай байх ёстой. Үр дүнтэй бодлого, хэрэгжүүлэлт нь салбарыг дараагийн түвшинд гаргахад тусална.
Боловсролын яам энэ төвөгтэй ажлыг зохион байгуулах үүрэгтэй тул боловсролын сайд болон түүний мэргэжлийн баг дор хаяж 4 жил ажиллах шаардлагатай. Ялангуяа яам нь мэргэжлийн багш нарыг бэлтгэх, лиценз олгох системийг бий болгож, багш нарын чадавхийг нэмэгдүүлэх бодлогыг хэрэгжүүлж, хүүхдүүдийг өдөрт 7-8 цаг сургуульд суралцуулах боломжийг бүрдүүлэх, сургуулийн нөөц, хичээлийн тоог бууруулах, сургалтын материалд анхаарах хэрэгтэй.
Зөвлөмж 13: Боловсролын байгууллагуудад лиценз болон аккредитац олгох.
Лиценз болон аккредитацийг мэргэжлийн багтай төрийн байгууллагад шилжүүлэх хэрэгтэй. Мэргэжлийн баг нь улстөр, засгийн газар, бизнес, хувь хүмүүсээс хамааралгүйгээр мэргэжлийн үйл ажиллагааг бие даан явуулах хууль эрх зүйн бүрэн эрхтэй байх ёстой. Боловсролын яам зөвхөн үнэлгээний шалгуурыг батлах үүрэгтэй. Мэргэжлийн баг нь мэргэшсэн, нэр хүндтэй багш, сургуулийн захирлууд, тэтгэвэрт гарсан багш нар, гадаадад бакалавр, магистрын боловсрол эзэмшсэн өндөр болон залуу төлөөлөгчдөөс бүрдсэн байх ёстой.
Энэхүү төрийн байгууллага нь лицензтэй буюу аккредитацтай сургуулиудад зэрэг, аккредитац олгох нь олон улсын стандарт юм. Ингэснээр сайн сургуулийг таньж, амжилтгүй сургуулиудад сайжрах тодорхой хугацаа өгч, шаардлагатай бол хугацааг сунгаж, сайжрахгүй бол лицензийг цуцлах, эсвэл Засгийн газрын татаасын тодорхой хувийг хуваарилах инновацийн механизмуудыг нэвтрүүлэх боломжтой болно. Энэ нь боловсролын чанар, салбарын хөгжлийг хэлэлцэх үндсийг тавих болно.
Зөвлөмж 14: Боловсролын үйл ажиллагааны чанарын үзүүлэлтүүд
Боловсролын байгууллагын аккредитаци болон зэрэг олгох шалгуур нь байгууллагын хөгжлийн чухал хүчин зүйл юм. Боловсролын байгууллага нь сурагчид, эцэг эхчүүд, сургууль, хөрөнгө оруулагчид, эсвэл улсын сонирхлыг тэнцвэржүүлсний дараа боловсролын чанар, чанарын талаар ярьж болно.
Чанартай боловсролын шалгуур:
1. Хүүхдийн суралцах орчны аюулгүй байдал, нэг ангид хүүхдийн тоо, насанд тохирсон орчин: Энэ үзүүлэлтийг сурагчид болон эцэг эхчүүдийн судалгаа явуулж тодорхойлно.
2. Сурагчдын ирц/ Сурагчид сургууль, ангидаа хэр зэрэг дуртай вэ: Энэ нь сурагчид болон багш нарын судалгаагаар тодорхойлогдож болно. Жишээлбэл, хичээлүүд сонирхолтой байгаа эсэх, сурагчид хичээлд оролцох хүсэлтэй эсэхийг асуух.
3. Суурь хөтөлбөрийг заах арга сурагчдад сонирхолтой байна уу: Энэ үзүүлэлтийг сурагчид болон эцэг эхчүүдийн судалгаагаар тодорхойлно.
4. Суурь хөтөлбөрийн заах цагийн хуваарь сургуульд ороод байна уу: Энэ нь Боловсролын яамнаар батлагдсан байдаг. Жишээлбэл, 10-р ангийн сурагчид заавал сурах геометрийн хичээл (эсвэл математикийг, физик, химийн, хэл, уран зохиол гэх мэт) хуваарьт оруулсан эсэхийг шалгах нь чухал юм. Хэрвээ оруулсан бол сурагчдын гүйцэтгэл зардалтай байна уу.
5. Нэмж хөтөлбөрт байгаа хичээлүүд сургуулийн хөтөлбөрт орсон эсэх: Энэ нь Боловсролын яамнаар батлагдсан байдаг. Жишээлбэл, 8-р ангийн сурагчид заавал сурах ёстой уран зураг, хөгжмийн - бүжиг, физик хүмүүнлэг, эрүүл мэнд гэх мэт хичээлүүд ангийн хөтөлбөрт бүрэн орсон эсэх, хэрвээ тийм бол сурагчдын гүйцэтгэл зардалтай байна уу гэдгийг шалгах нь чухал юм
6. Номын болон нэмэлт номын хангалт, мөн номын санг шинэчлэж байгаа эсэх: Энэ үзүүлэлт нь номын сангуудын суурь болон нэмэлт хөтөлбөрийн дагуу суралцах материалаар хангагдсан эсэх, мөн бие даан суралцах боломжтой эсэхийг тодорхойлно. Энэ нь сурагчид болон багш нарын асуулгаар үнэлэгдэж болно.
7. Багшийн мэргэжлийн ур чадвар болон хичээлийн төлөвлөгөө: Багш хичээл заах мэргэжилтэй юу, хэдэн жилийн туршлагатай, ямар хичээл зааж чадах вэ, хичээлээ тогтмол төлөвлөж, дагаж мөрддөг үү? Энэ үзүүлэлтийг багш нартай хийх ярилцлага болон асуулгын аргаар үнэлнэ. Мөн эцэг эхчүүдийн санал хүсэлтийг авах боломжтой.
8. Багшийн мэргэжил дээшлүүлэх болон чадавхийг нэмэгдүүлэх үйл ажиллагаа: Багш нарыг хөгжүүлэхэд сургуулийн захиргаа юу хийж байгаа талаархи үзүүлэлт. Жишээлбэл, багшийн арга барилыг баяжуулах, бусад багшаас суралцах боломжийг олгох, сургалтын ур чадвараа сайжруулахад чиглэсэн үйл ажиллагаа.
9. Хөтөлбөр, стандартын захирлуудын мэргэжил: Сургуулийг мэргэжлийн хүн удирдаж байгаа эсэхийн үзүүлэлт.
10. Сургуулийн захиргааны эцэг эх-багачуудад уулзах арга хэмжээ үр дүнтэй юу: Сургуулийн захиргааны зөвлөгөө, чиглэл, сурагчдын эцэг эхтэй хамтран ажиллах, эцэг эхчүүдийн хүүхдүүдийг дэмжиж, ойлгоход хэр зэрэг идэвхтэй, оролцоотой байгааг илэрхийлэх үзүүлэлт.
Санал 15: Хувийн болон улсын сургуулийн хамтын ажиллагаа
Сүүлийн 10 жилийн хугацаанд бид Хан-Уул дүүргийн 60 дугаар сургуулийг бидний “сестра” сургууль болгон хувиргах, сургуулийн удирдлагыг хамгийн бага зардлаар орон нутгийн төвшинд шилжүүлэхийн тулд хамтран ажиллаж байна. Өнөөдөр уг сургууль нь олон сурагчтай байсан ч гэсэн хамгийн сайн сургалтын нөхцөлтэй, аюулгүй, ногоон сургууль болж хөгжиж чадсан. Энэ нь сайн удирдлага хэрхэн сайн захирлаар удирдуулсан улсын сургуульд нэвтрэх жишээ юм. Бид Монголын 160 гаруй хувийн сургуульд туршигдсан сайн удирдлагын аргуудыг улсын сургуульд маш бага зардлаар хуваалцах боломжтой.
Эдгээр 15 санал нь Боловсрол, Шинжлэх Ухааны яам, Боловсролын тухай хуулийг өөрчлөх үүрэг бүхий парламентын ажлын хэсэг, Парламентын Боловсрол, Соёл, Шинжлэх Ухаан, Спортын байнгын хороонд хүргэгдсэн.